Konferencja naukowa pt.
"Laboratorium Fitotron – niezbędne narzędzie badawcze w naukach rolniczych"
Kraków, 9-10 września 2019 r.
Kilka słów o Fitotronie
Badania procesów wzrostu i rozwoju roślin wykonywane w warunkach polowych wymagają szeregu lat prowadzenia doświadczeń, gdyż w kolejnych latach występują różne warunki pogodowe. Wyniki takich doświadczeń są trudne do interpretacji z powodu wielu interakcji zachodzących pomiędzy genotypem rośliny a warunkami glebowymi i pogodowymi. Ta obserwacja była przesłanką budowy specjalnych obiektów badawczych, które określono terminem „fitotron”. Pierwsze na świecie laboratorium „Fitotron” powstało w Pasadena (USA) w 1949 roku i było zbudowane przez profesora Fritsa Wenta, który zaproponował, aby w badaniach fizjologicznych wykorzystać szklarnie i komory wzrostowe wyposażane w układy sterujące, symulujące wymagane warunki klimatyczne i fizyczne w odpowiednich cyklach dobowych. Budowa tego typu obiektów wymagała opracowania i wykonanie instalacji, która automatycznie utrzymywałaby założone parametry w trakcie wegetacji roślin.
Polski pierwszy fitotron został zbudowany w Krakowie na przełomie lat 60. i 70. XX wieku przez profesora Adama Markowskiego, jako wspólna inwestycja Wyższej Szkoły Rolniczej (późniejszej Akademii Rolniczej, obecnie Uniwersytetu Rolniczego) i Zakładu Fizjologii Roślin PAN w Krakowie (obecnie Instytutu Fizjologii Roślin PAN im. Franciszka Górskiego). Nasza Uczelnia oraz Ministerstwo Nauki i Oświaty nie były w stanie sfinansować z własnych środków budowę Fitotronu, jednakże dzięki dodatkowym funduszom przekazanym przez władze PAN (3 miliony złotych i 100 tys. złotych dewizowych) udało się sfinalizować powstanie tego unikalnego zaplecza badawczego, a zwłaszcza wyposażyć go w niezbędną aparaturę. Ponadto, Profesor Markowski uzyskał dotację w wysokości 25 000 dolarów z Fundacji Rockefellera na zakup aparatury firmy Honeywell z przeznaczeniem na doposażenie owej inwestycji. Należy zaznaczyć, że tego typu instytucja w owych czasach istniała w Europie tylko w Wagenningen w Holandii.
Budowa Fitotronu trwała w latach 1966-1972 przy udziale Przedsiębiorstwa Budowy Huty im. Lenina. Warunki klimatyczne utrzymywane w komorach były kontrolowane przez ogromny zespół urządzeń chłodniczych i sterujących. Pracownicy Akademii Rolniczej oraz Zakładu Fizjologii Roślin PAN stworzyli zespół wysokiej klasy naukowców, podejmujących trudne badania nad poznawaniem złożonych fizjologicznych i biochemicznych procesów plonowania roślin uprawnych. Nawiązali także współpracę z naukowcami z Niemiec, Czechosłowacji, Węgier, Związku Radzieckiego i Szwecji. Zawiązała się także współpraca z licznymi polskimi ośrodkami naukowymi.
Należy podkreślić, że współistnienie dwóch odrębnych instytucji w jednym współfinansowanym budynku, było i pozostaje nadal absolutnym fenomenem w skali krajowej. Przez 50 lat działania, w krakowskim Fitotronie zrealizowano wiele krajowych i międzynarodowych projektów badawczych dotyczących wpływu czynników klimatycznych na przebieg procesów fizjologicznych, biochemicznych i molekularnych w roślinach. W ramach tych badań wykonano kilkaset prac licencjackich i magisterskich, 58 prac doktorskich i 30 habilitacyjnych, a 23 naukowców z obu instytucji uzyskało tytuł profesora.
Komitet Obchodów:
Przewodnicząca: Prof. dr hab. Agnieszka Płażek
1. Prof. dr hab. Andrzej Lepiarczyk
2. Prof. dr hab. Barbara Filipek-Mazur
3. Prof. dr hab. Marcin Rapacz
4. Prof. dr hab. Zbigniew Miszalski
5. Prof. dr hab. Stanisław Grzesiak
6. Prof. dr hab. Franciszek Dubert
7. Prof. dr hab. Andrzej Skoczowski
